Açıksaray Ören Yeri, antik adı Zoropassos olan Gülşehir’ in 4 Km doğusundadır. Kayalar oyularak açılmış olan bu Bizans yerleşimi günümüzde 1. Derece arkeolojik ve doğal sit alanı içinde kalmaktadır.
Süslemeli cepheleri, büyük salonları ve at ahırları ile öne
çıkan Açıksaray, erozyon sonucu aldığı özel şekilden dolayı halk tarafından
“Mantar Kaya” olarak adlandırılan ve bugün Gülşehir’ in simgesi haline gelmiş
doğal kaya oluşumuna da ev sahipliği yapmaktadır.
Açıksaray’ ın kesin
işlevi ve tarihine işaret edecek günümüze ulaşmış yazılı bir belge yoktur. 19
YY’ ın sonunda araştırmacıların ilk defa dikkatini çektiğinde, Açıksaray bir
manastır yerleşimi olarak tanımlanmıştır. Buna karşın Açıksaray’ da bulunan
kiliseler genelde küçük ve ikincil konumdadır. Dahası, Göreme Açık Hava
Müzesinde yoğun olarak karşılaştığımız
ve keşişlerin biraraya geldiği düşünülen büyük yemekhanelere burada
rastlanmamıştır. Bunlar ve diğer mimari özellikler Açıksaray’ da dini değil
daha ziyade sivil bir yerleşimin varlığını göstermektedir. Açıksaray yerleşiminde
9 adet mekan grubu ve 13 bağımsız kilise tespit edilmiştir.
Genelde, Açıksaray’ da mekan grupları ortada bir avlu
oluşturacak şekilde kaya kütlesinin üç yanına açılmıştır. Merkezlerinde önemli
konukların ağırlandığını düşündüren bir veya iki büyük salon bulunur. Bir çoğunda
çok amaçlı daha küçük mekanlar ile mutfak ve ahır tespit edilmiştir. Bir
kısmında ana salona göre ikincil konumda küçük bir kilise bulunur.
Alanlardan çoğunun günümüze kadar kısmen ulaşmış süslemeli
yüksek cepheleri bulunmaktadır. Bunlar çok katlı yapı izlenimi verse de çoğu
alan orijinalinde zemin kotunda açılmış mekanlardan ibarettir.
Yoğun olarak 10 ve 11 YY’ da açılmış ve kullanılmış olduğu
düşünülen bu Bizans yerleşiminin, ordu ile doğrudan ya da dolaylı yollardan
ilişkili, dönemin büyük arazi sahibi ailelerine ev sahipliği yapmış olması
güçlü olasılıktır.
Orta Çağ’ da Açıksaray’ ın kuzeyinden güneyine inen askeri
yola yakın oluşu ve çok ayıda atın varlığını gösteren büyük ahırlar bu ilişkiyi
desteklemektedir. Buna dayanarak Açıksaray’ da Bizans süvari birlikleri için at
yetiştirilmiş olabileceği düşünülebilir. Kesin olan, ahırların Kapadokya’ ya
atfedilen “Güzel Atlar Ülkesi” ünvanı ile özdeşleşmesidir.
Hiç yorum yok:
Yorum Gönder